RETROSPEKTYWA REŻYSERSKA | MARGARETHE VON TROTTA | Sekcje | 9. Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi

Margarethe von Trotta zdobywała laury na festiwalach w Wenecji i Berlinie, a w historii kina zapisała się jako wybitna przedstawicielka nowego kina niemieckiego.

Poza licznymi sukcesami filmowymi odniosła jeszcze jeden, być może najważniejszy tryumf. Otóż gdy zaczynała karierę, mityczny fotel z napisem „Reżyser” zarezerwowany był głównie dla mężczyzn. Twórczość oraz postawa Margarethe von Trotty walnie przyczyniły się do zmiany tej niesprawiedliwej normy.

Urodziła się w 1942 roku w Berlinie, ale dzieciństwo spędziła w Düsseldorfie. Jej matka, Elisabeth von Trotta, pochodziła z arystokratycznej rodziny, a ojciec, Alfred Roloff, był cenionym malarzem. W wieku osiemnastu lat von Trotta wyjechała do Paryża. Właśnie we Francji poznała arcydzieła Alfreda Hitchcocka i Ingmara Bergmana, tam też obserwowała rodzący się fenomen francuskiej Nowej Fali. Kino mistrzów wywarło na niej tak duże wrażenie, że postanowiła związać swoje losy z X Muzą.

Nie od razu jednak zaczęła myśleć o reżyserii. W pierwszej połowie lat 60. ubiegłego wieku profesja ta wciąż była domeną mężczyzn. Von Trotta początkowo pracowała jako aktorka. Kiedy pod koniec dekady w jej ojczyźnie prężnie rozwijał się nurt nowego kina niemieckiego, postanowiła zaangażować się w jego współtworzenie. „Dawny film umarł. Wierzymy w nowy” – twierdzili autorzy głośnego Manifestu z Oberhausen. Mieli rację – ich działalność uznawana jest dziś za kamień milowy w rozwoju kina niemieckiego. Margarethe von Trotta zagrała w filmach czołowych twórców nurtu, Rainera Wernera Fassbindera i Volkera Schlöndorffa. Z twórcą „Blaszanego bębenka” związała nie tylko swoją karierę, ale i życie osobiste.

W 1971 roku von Trotta i Schlöndorff zawarli związek małżeński, a cztery lata później wspólnie wyreżyserowali „Utraconą cześć Katarzyny Blum”. Adaptacja prozy Heinricha Bölla stanowiła ważny głos w toczącej się wówczas debacie na temat działalności tabloidów. Mimo sukcesu, jaki odniósł ten film, ambicja młodej reżyserki pozostała niezaspokojona. Von Trotta czuła bowiem, że znajduje się w cieniu męża. Kolejny projekt postanowiła wyreżyserować samodzielnie.

Jej w pełni autorski debiut, „Drugie przebudzenie Christy Klages”, został wyróżniony na festiwalu w Berlinie w 1978 roku. Jeszcze ważniejsze dla kariery Niemki były intymne „Siostry” i późniejszy od nich „Czas ołowiu”. Opowieść inspirowana historią członkini grupy Baader-Meinhof, Gudrun Ensslin i jej siostry, Christane, zdobyła najważniejsze weneckie laury i przyniosła reżyserce dużą popularność.

Właśnie na planie „Czasu ołowiu” von Trotta po raz pierwszy spotkała się z Barbarą Sukową, z którą współpracowała jeszcze sześciokrotnie, rozwijając w pełni swój reżyserski talent. Widzowie Dwóch Brzegów będą mieli okazję zobaczyć głośne filmy tandemu: „Różę Luksemburg”, opowieść o słynnej działaczce ruchów robotniczych zamordowanej przez żołnierzy niemieckiego Freikorpsu, w której obok Sukowej wystąpił Daniel Olbrychski; „Wizję z życia Hildegardy z Bingen” o losach odważnej, charyzmatycznej zakonnicy oraz biografię „Hannah Arendt” – jednej z najbardziej przenikliwych myślicielek XX wieku, autorki wpływowej tezy o „banalności zła”.

Ważnym punktem retrospektywy będzie również premierowy pokaz „Porzuconego świata”, najnowszego filmu von Trotty z udziałem Sukowej. Kameralna opowieść była pokazywana na tegorocznym festiwalu w Berlinie, gdzie wśród krytyków i publiczności wzbudziła skojarzenia z kinem Krzysztofa Kieślowskiego. Reżyserka będzie gościem Dwóch Brzegów i osobiście zaprosi widzów na seans.

„Porzucony świat”, podobnie jak jej poprzednie dokonania, opowiada o kobietach. Taki dobór bohaterek i tematów skłania niekiedy krytyków do określania kina reżyserki mianem feministycznego, redukując jej twórczość do tego jednego aspektu. Warto jednak obyć się bez podobnego szufladkowania i poznać historie von Trotty o odważnych i silnych kobietach – takich jak ona sama.

Bartosz Marzec

WYBRANA FILMOGRAFIA
2015 Porzucony świat (Misplaced World, The) | 2012 Hannah Arendt | 2009 Wizja z życia Hildegardy z Bingen (Vision – Aus dem Leben der Hildegard von Bingen) | 2006 Jestem inna, niż myślisz (Ich bin die Andere) | 2003 Rosenstrasse | 1999 Mroczne dni (Dunkle Tage) | 1995 Obietnica (Versprechen, Das) | 1990 Afrykanka (L’Africana) | 1988 Lęk i miłość (Paura e amore) | 1986 Róża Luksemburg (Geduld der Rosa Luxemburg, Die) | 1981 Czas ołowiu (Bleierne Zeit, Die) | 1979 Siostry (Schwestern oder Die Balance des Glücks) | 1975 Utracona cześć Katarzyny Blum (Verlorene Ehre der Katharina Blum, Die) – wspólnie z: Volker Schlöndorff